Geloof en geweld – in de media en in maatschappelijke discussies wordt religie steeds vaker geassocieerd met geweld en intolerantie. Voor veel mensen staat ‘religie’ voor onderdrukking, discriminatie en heilige oorlog. Berichten en beelden over extremistische vormen van religie bevestigen bijna dagelijks dit negatieve imago.
Voor religies, en zeker ook voor het christendom en het Jodendom, vormt deze ontwikkeling een enorme uitdaging. Hoe moet je als gelovige op de associatie van geloof en geweld reageren?
Defensieve reacties (‘Religie staat voor vrede’; ‘Ons geloof keurt geweld af’) zijn begrijpelijk, maar weinig vruchtbaar. Vragen rond religie en zouden eerder moeten uitnodigen tot een bezinning op de eigen traditie en ons eigen gedrag. In het kader van de Dag van het Jodendom willen we katholieken en Joden uitnodigen tot een dergelijke bezinning. Daarbij kunnen de thema’s ter sprake komen:
- Onbekend maakt onbemind
Mensen hebben een ingebouwde reserve tegenover het onbekende, tegenover dat wat ‘anders’ is. We voelen ons veilig bij wat we kennen en herkennen en wantrouwen wie en wat ons vreemd is. Soort zoekt soort, zeggen we in het Nederlands. Die hang naar veiligheid kan uitlopen in vooroordelen en het leggen van de schuld bij mensen die anders zijn dan wij. - Geweld indammen
Mensen zijn vaak geneigd om met geweld hun gevoel van veiligheid en hun eigen belangen te verdedigen, individueel en collectief. Om dit in te dammen, kennen samenlevingen en religies wetten en regels. Dat geldt zeker voor de Bijbel die aan de Joodse en de christelijke tradities ten grondslag liggen. - Oproepen tot geweld?
Religieuze teksten kunnen de aanleiding geven tot vormen van geweld en intolerantie. Het principe van ‘oog om oog’ tand was oorspronkelijk bedoeld om geweld in te dammen. Nu wordt het eerder geassocieerd met bloedwraak en vendetta’s.
In de Bijbel komen passages voor die aanleiding kunnen geven voor geweld en intolerantie. Hoe hebben Jodendom en christendom dergelijke teksten geïnterpreteerd en geherinterpreteerd? Wat betekent het als we dergelijke teksten letterlijk nemen?
Andere vragen: Hoe kan het dat teksten die uitdrukking geven aan onze diepste overtuigingen door de eeuwen door gebruikt zijn om zich of te zetten tegen de ‘ander’? Waar ligt eigenlijk de grens tussen belijden en beleven van je eigen geloofsovertuiging en het opdringen van de waarheid aan de ander? Hoe maak je je eigen geloofsovertuiging zichtbaar in de samenleving zonder opdringerig of exclusivistisch te worden?
Voor verdere oriëntatie op het thema:
- HOE ZIEN RELIGIES GEWELD? Visies op oorlog in jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Raad van Kerken Nederland, oecumenische bezinning 2011;
- Karen Armstrong, in Naam van God – religie en geweld, 2015;